Альгерд Бахарэвіч. Мае дзевяностыя. Шэф у гістэрыцы
Альгерд Бахарэвіч і група «Правакацыя», 1990-я
«Огуречный лосьон», «мусорный завод», папярэднікі легендарных «Навінак» ды іншыя «Правакацыі». Альгерд Бахарэвіч працягвае шчыры расповяд пра Беларусь 1990-х.
Папярэднія часткі яго новай кнігі можна пачытаць тут.
Вяртаньне сівой легенды
Лістапад 2016-га. Халодны вечар зь ветрам і каляровай рабізною на лужынах. Даўно сьцямнела. Машына, якую вядзе перакладчык Ігар Крэбс, спыняецца каля менскага клюбу «Графіці». Мы зь Юляй выходзім і ныраем у вузкія дзьверы – пару гадзінаў таму мы ўдзельнічалі ў цырымоніі адкрыцьця міжнароднага кінафэстывалю «Лістапад», дзе я працую ў журы, мы падымаліся па чырвонай дарожцы і пазіравалі для фотакамэр, а цяпер у нас іншае выпрабаваньне, значна больш прыемнае.
Канцэрт. У мяне сёньня канцэрт. Я ўжо й забыўся, што гэта такое. Хутка на сцэну, музыкі ўжо даўно тут, усё наладжана, дый я гатовы – сёньня будзе чад і ўгар, як калісьці, а можа, і наогул пекла: за пятнаццаць гадоў мы пасьпелі крыху адпачыць ад сябе.
Клюб поўны народу – і мне дзіўна ўсьведамляць, што ўсе гэтыя людзі сабраліся тут, каб паслухаць маю «Правакацыю». Гурт, які даўно ўжо не існуе – і які, тым ня менш, хто-ніхто яшчэ памятае. Пастарэлыя, пасівелыя «правакатары» зноў аб’ядналіся на адзін вечар, каб гальванізаваць сваё баявое мінулае. Пасьля канцэрту на сайце Радыё Свабода выйдзе фотарэпартаж – і мы будзем разглядваць свае здымкі зь непазьбежнай настальгіяй: параўноўваючы, хаваючы ўсьмешкі, грымасьнічаючы…
Мы: гэта я, Альгерд Бахарэвіч (вакал, тэксты, скокі), Макс (гітара), Коля (бас), Вова (барабаны). Дзьве гадзіны запар мы спрабавалі вярнуць сваю маладосьць з дапамогаю розных музычных інструмэнтаў. Напэўна, у нас атрымалася. Атрымалася хаця б ілюзія той свабоды. Хаця б пародыя на яе. Маленькая і злая правакацыя. А большага і ня трэба.
І ўсё ж тады, у дзевяностыя, гэта было нешта большае, пераконваю я сябе, нешта большае, нешта, без чаго я ня быў бы сабой…
Група «Правакацыя» на канцэрце ў клубе «Графіці», 2016 год
«Вяртаньне сівой легенды» – так мы напісалі на афішы канцэрту, цалкам у традыцыях тых далёкіх гадоў, калі кпіць зь сябе і публікі было для нас законам – як і ўдаваць рок-зорак, скандаліць і разьдзімаць любую падзею з нашым удзелам да маштабаў гістарычнай катастрофы.
Насамрэч, зразумела, ніякай легендаю мы не былі, ні ў дзевяностыя, ні пазьней – проста яшчэ адна вядомая ў вузкіх колах каманда, якая спрабавала граць сваё і дэвізам якой быў нонканфармізм. Мы і праўда былі, мы і праўда гралі – шалёна, весела, з поўнай самааддачай. Усе разгромныя водгукі на нашы выступы сканчаліся адным важным «але»: «…але энэргетыка ў «Правакацыі» ўсё ж і праўда шалёная!»
Клюбы, дамы культуры, палацы моладзі, летнія пляцоўкі, самыя разнастайныя сцэны – у кінатэатрах, кавярнях, на прыступках… Усё гэта нікуды ня выкінеш – можаш адракацца ад гэтага колькі заўгодна, можаш любоўна і старанна будаваць сабе імідж «сур’ёзнага» пісьменьніка… Але яно, гэтае мінулае, заўсёды будзе псаваць табе рэпутацыю.
Я выходжу на сцэну «Графіці», у знакаміты загончык, і размаўляю з публікай. Я задзіраю футболку і паказваю ім сваё валасатае і крыху абвіслае пуза. «Мы прыехалі да вас зь дзевяностых!»
Мы пачынаем з кавэру на «The Stooges», «I wanna be your dog», песьні, якую я люблю ў іх больш за ўсё і якая гучала ў маёй галаве ўсю маладосьць, задаючы ёй злавесны рытм.
А потым, амаль бяз паўзы, выдаем свае старыя гіты: «Квітней, мая Быдляндыя!», «Шэф у гістэрыцы», «Адчай», «Нацыянальны сход», «Карычневае»… Мы пачалі так жвава, што пасьля пятай кампазыцыі я іду за сцэну папіць вадзічкі – бо адчуваю, што сілаў больш няма, я задыхаюся, і сэрца калоціць у грудную клетку так, нібы прыйшло з начным вобшукам – зараз яно вынесе дзьверы і забярэ мяне ў цемру; вось тут, у гэтай маленькай грымёрцы, я і памру: а прыгожы быў бы канец…
У маладосьці я мог гадзіну ладзіць на сцэне дзікае шоў, валяцца, скакаць і драць глотку, ды яшчэ і час ад часу граць на гітары – і ўсяго толькі спацеў бы. Цяпер жа на мне нейкі іншы, незнаёмы пот – хваравіты, нясмачны, гарачы, амаль старэчы. Я хапаю ротам паветра і спрабую супакоіцца. Людзі за сьцяной шумяць. Ім падабаецца. Яны разумеюць, што гэта за вечар. Разумеюць, што ён больш ніколі не паўторыцца. І хоць адмыслова для гэтага канцэрту мы напісалі некалькі новых песьняў: «Жонка рыбака» на верш маёй жонкі, «Тупыя клоўны», «Цябе папярэджвалі» – яны прагучаць тут сёньня першы і апошні раз.
Група «Правакацыя», 2016 год
«Цябе папярэджвалі. Цябе папярэджвалі!
Толькі не кажы, што цябе не папярэджвалі!..»
Паміж першым канцэртам «Правакацыі» і гэтым трыюмфальным вечарам у «Графіці» – адлегласьць у дваццаць тры гады. Гурт праіснаваў гадоў сем ці восем – у 2001-м я ўжо дакладна ведаў, што хачу займацца выключна літаратурай і нічым іншым.
Але час успомніць, як жа яно ўсё пачыналася.
П…ж і Правакацыя
Годзе прыкладна ў 1993-м нашая шабаноўская хеўра пачала нарэшце ўзбройвацца: у нас зьявіліся бас-гітара, барабаны, прымочкі. Найперш дзякуючы Максу, самаму апантанаму з нас музыканту – не шкадуючы грошай, ён купляў усё неабходнае для стварэньня сапраўднага гурту, авалодваў навукай усё гэта падключаць і трымаць у належным стане, ён прысьвячаў гэтаму ўвесь вольны час, ён быў закаханы ў музыку – безь яго наогул наўрад ці нешта выйшла б.
Гэта Макс зьдзейсьніў у той год нешта неверагоднае – зьняў на цэлы дзень будынак Беларускага дзяржаўнага цырку і арганізаваў там фэст «Рок новай хвалі». З раніцы да позьняга вечара мілы ўсім дзецям менскі цырк быў акупаваны панкамі, гіпі, мэталістамі, бардамі, наркадылерамі, журналістамі, будыстамі, крышнаітамі, паэтамі, прастытуткамі, мастакамі, самагубцамі, бадзягамі, агентамі ахранкі, байкерамі, прыбіральшчыцамі, анархістамі, школьнікамі, параноікамі, гопнікамі, чэрававяшчальнікамі, прызыўнікамі, халяўшчыкамі і прадстаўнікамі іншых, дагэтуль не распазнаных субкультураў. Яны распаўзьліся па цырку, як выпушчаныя з тэрарыюму зьмеі. За цяжкімі парцьерамі кахаліся і калоліся, у закутках чыталі вершы і пілі партвэйн, у вальерах адсыпаліся і рэпэтавалі свае выступы, апошні зь якіх адбыўся апоўначы ў амаль поўнай цішыні. Прасьпяваў там нешта пад гітару і я…
Так, акустычныя гітары ў нас ужо былі – але мы ўсе, ясная рэч, прагнулі Электрычнасьці.
Шабаш у цырку прагрымеў і забыўся. Трэба было рабіць наступны крок: ствараць гурт. І тут раптам высьветлілася, што ўяўленьні пра тое, што граць, у нас розныя. Слава хацеў гард-рок ці нешта цяжэйшае, Макс быў бліжэй да блюзу, ён марыў пра штосьці такое дзіўнае і асаблівае (тады ён быў адданым прыхільнікам Джыма Морысана). А я – пра гаражны рок, я любіў Iggy, Sex Pistols, раньніх The Cure, Joy Division і ўсялякі прота-панк: MC5, Velvet Underground… Лаўрэнцій быў хутчэй на маім баку. Таму, ледзь не пасварыўшыся з астатнімі, мы зь ім вырашылі стварыць свой панк-гурт. Насуперак усім!
Канцэрт групы «Правакацыя» ў Лагойску, 1990-я
Ясная рэч, галоўнае, што для гэтага патрабавалася – добрая назва. Вядома, што ў справе стварэньня гуртоў, асабліва панкаўскіх, уменьне граць, інструмэнты і нават людзі – гэта малазначная лухта, безь якой спакойна можна абысьціся. Але гурт бяз добрай назвы – гэта ўжо нікуды ня лезе, гэта проста некалькі занудаў, якія сабраліся памузыцыраваць, сапраўднай славы такім прыдуркам не здабыць.
Музыка не была для нас хобі – яна была, не пабаюся гэтага слова, філязофіяй нашага існаваньня. Яна вызначала нашыя ўчынкі і сьветапогляд. Усё, што было зьвязана з музыкай, мела сэнс, на ўсё іншае мы пляваць хацелі. Пазьней я прачытаў у Эрнста Тэадора Амадэя Гофмана, што ён падзяляў людзей на музыкантаў і не-музыкантаў – безадносна, займаюцца яны музыкай або не. Дык вось мы ўсе былі музыкантамі. У гэтым я не сумняваюся нават сёньня.
І пры гэтым граць мы з Лаўрэнціем ня ўмелі – проста ведалі шэсьць-сем акордаў. Цалкам дастаткова, вырашылі мы, галоўнае – заўжды заставацца крутымі. І пачалі думаць над назваю. Комплексаў у нас не было – хутчэй, наадварот:
«Пізьдзёж і правакацыя», – прапанаваў Лаўрэнцій з прамяністай усьмешкай.
«Геніяльна», – сказаў я.
Пра тое, як такое пісаць на афішах, мы не падумалі. Гэта былі ўжо дробязі. Урэшце, можна было скараціць назву да «ПіП», а можна было дзеля маскіроўкі проста адкінуць першае слова. Потым высьветлілася, што другі варыянт чамусьці падабаецца людзям больш.
«П…ж – гэта я, – сказаў мне тады задуменна Лаўрэнцій, які і праўда любіў пагаварыць. – А ты, адпаведна, гэтая, самая…»
Так яна і нарадзілася – «Правакацыя».
Група «Правакацыя», 1998
Rock around the clock
Макс рабіў сваё, Слава сваё, Лёха наогул быў хутчэй адданым слухачом і падтрымліваў нас выключна маральна. А мы з Лаўрэнціем спрабавалі прыдумаць першыя панк-гіты. Захаваўся чорна-белы здымак тых часоў: мы зь ім стаім на пустцы побач з маім домам (там цяпер аўтастаянка), скурчыўшы вясёлыя пысы, і тыцкаем у аб’ектыў «факі». На нас шорты і майкі, у мяне доўгія валасы, і ад нашых твараў патыхае такім рас…дзяйствам, што хочацца даць нам па зубах, каб пасталелі і задумаліся пра будучыню.
Цікава, што станецца з тымі здымкамі 90-х? Пакуль што яны яшчэ цалкам выразныя, нават гэты, чорна-белы – ён толькі крыху пажаўцеў, а значыць, дзевяностыя былі зусім нядаўна; магчыма, яны яшчэ і ня скончыліся, магчыма, яны сыдуць разам зь іх выявамі, зробленымі на танныя фотаапараты, са стужкамі, якія мы насілі тады праяўляць – і чакалі гатовых здымкаў з такім хваляваньнем і з такой не зразумелай цяпер цярплівасьцю.
Але назад, назад, да той пусткі, да тых марных і сонечных дзён! Далягляды імкліва пашыраліся. У тыя часы нашая банда, дзякуючы Максу, пазнаёмілася адразу зь некалькімі хлопцамі, наўпрост зьвязанымі з музыкай – і ўсе яны былі ня з нашага раёну. Дабрадушны і абаяльны Радзівон з вуліцы Платонава, які няблага граў на гітары, ягоны знаёмы Грыня Федароўскі, мэталіст – яны вельмі хутка зрабіліся нашымі прыяцелямі. Яшчэ быў дужа аўтарытэтны «чалавек па імені Кей» – Мікалай Карвецкі з Аўтазу, у якога быў свой панк-гурт: «Психическое равновесие», яны выступалі і ўжо мелі сваіх прыхільнікаў – мы зайздросьцілі і езьдзілі да Кея ў госьці паслухаць штосьці новае, запісаў у яго была процьма. З акна шматпавярховіка, дзе ён жыў, быў відаць увесь Аўтаз – страшнае месца, поўнае гопнікаў, рабацягаў і мянтоў, але ўжо ж не страшнейшае за нашыя Шабаны.
А неяк увосень мы пазнаёміліся з двума аўтазаводзкімі рок-н-рольшчыкамі: будучымі «Los Chicanos». Для мяне сталася шокам, што абодва былі закаханыя ў рок-н-рол 1950-х – і нават выглядалі як Чак Бэры, Элвіс Прэсьлі і астатнія героі даўно мінулых часоў, але мы ўсё роўна зь імі пасябравалі. Вакаліст Макс Панасенка і, канешне, гітарыст, а цяпер і драматург Лёха Чыканас самі пісалі розныя іранічныя тэксты і музыку – і амаль усе 90-я мы прабавілі зь імі разам. Лёха Чыканас потым пазнаёміўся з анархістамі – і зрабіўся адной з культавых асобаў 1990-х.
Група «Los Chicanos», 1990-я
Тое знаёмства яшчэ адгукнецца самымі рознымі праектамі… А пакуль што мы паціху асвойваліся ў новым асяродзьдзі і асьцярожна намякалі ўсім, што таксама граем нешта сваё.
Недзе ў тыя часы мы, завітаўшы да кагосьці на рэпэтыцыю ў нейкім ПТВ на Партызанскім, упершыню пабачылі і пачулі «Ляпіс Трубяцкой» – тады гэта была сымпатычная і малавядомая каманда зь неверагодным пачуцьцём гумару, такі сабе спальнаёраённы постмадэрнізм з чалавечым абліччам. Тады яны мне падабаліся – ня тое што цяперашнія панылыя, грувасткія і ванітоўныя маніфэстацыі ўсякіх усюдыісных і брыдотных «Брута», ад якіх хочацца ўцякаць куды вочы глядзяць і потым тыдзень лячыцца Ігі Попам, джазам і Вагнэрам. Бо слухаць гэта, на жаль, немагчыма. «Ляпіс» тады імкліва набіраў папулярнасьць – а мы былі ніхто. Час ішоў, а мы так нічога яшчэ не зрабілі – і гэта нас моцна дратавала.
Сьмецьцевы завод
Макс тады ўладкаваўся працаваць начным вартаўніком на сьмецьцеперапрацоўчы завод каля Шабаноў – дужа рок-н-рольная прафэсія, мы яму зайздросьцілі. Ён і песьню напісаў пра гэта – расьпеўную, тужлівую, мы яе ніколі не выконвалі публічна, яна была, так бы мовіць, для ўнутранага карыстаньня. Словаў у песьні было мала, але яна добра адлюстроўвала жах і беспрасьветнасьць нашага існаваньня:
«Ё…аный мусорный завод,
Ё….аный мусорный завод,
Мусорный завод…
Мусорный завод…»
Нам з Лаўрэнціем, ясна, спадабалася. Можа падацца, што ўся творчасьць у нас была такая, без прэтэнзій, але не, проста ў галаву лезе самае няхітрае. Насамрэч Макс пісаў лірычныя і прыгожыя рэчы, поўныя жарсьці і тугі. Мне ўжо тады было ясна, што ён адзіны сапраўдны музыка з нашай банды і, мабыць, самы таленавіты кампазытар. Гэта ягоную песьню пра зіму кожны з нас будзе ўпотай напяваць да самага канца дзевяностых… Мае амбіцыі былі хутчэй літаратурныя – але і ў музыцы я саступаць не зьбіраўся. Проста таму, што наогул нікому не зьбіраўся саступаць.
Макс быў чалавек сур’ёзны: вучыўся ў БДУ, працаваў на сваім сьмецьцевым заводзе, сам зарабляў сабе на жыцьцё – начамі мы прыходзілі да яго на завод і рэпэтавалі. А потым ён папрасіў мяне падзяжурыць за яго адзін месяц – і ўжо я прыходзіў увечары на той завод, садзіўся за стол, пісаў, граў на гітары, вёў гутаркі з Лаўрэнціем, а ўначы абыходзіў тэрыторыю. Неба было зорнае, паветра прасякнутае саладжавым і густым смуродам, брахалі сабакі, у каморцы астывала кава – і я, малюючы ліхтарыкам на змрочных сьценах карпусоў, разумеў, што мне падабаецца такая праца, гэта было значна лепш, чым настаўніцтва, гэта было найлепшае месца для паэта і музыканта. Шкада, усё гэта хутка скончылася – і мне давялося ўспомніць, што я студэнт БДПУ.
Пра тое, што ў мяне ёсьць «Правакацыя», я і так ні на сэкунду не забываў. І бог адзначыў гэта ў сваім нататніку.
Как стать предателем
У тым знамянальным 1993-м годзе я пазнаёміўся зь менскімі анархістамі – і прычым з самымі адпетымі і інтэлектуальнымі: Лёлікам Вушкіным і Паўлюком Канавальчыкам. Нехта расказаў ім пра мяне і «Правакацыю» – і вось мы ўжо сядзелі на нейкіх прыступках, дзесьці на плошчы Незалежнасьці, і я даваў першае ў жыцьці інтэрвію: для анархісцкай газэты «Как стать предателем».
Вядома, гэта быў хутчэй «баявы лісток» – але, напэўна, менавіта зь яго вырасла потым газэта «Навінкі», адзін з самых вар’яцкіх, пасьпяховых і фантастычных праектаў дзевяностых. «Навінкі» былі сапраўднай анархісцкай газэтай, поўнай атрутнага гумару, постмадэрнісцкай гульні, пякучай праўды, абсалютнай свабоды і непрыхаванага зьдзеку зь дзяржавы. Цяжка сёньня ў гэта паверыць – але яе можна было купіць у кіёсках «Белсаюздруку» (жонка падказвае: нават на жлобінскім вакзале!), на яе можна было падпісацца праз каталёг, яна была зарэгістраваным і супэрпапулярным сярод моладзі выданьнем. Кожны нумар прачытваўся на адным дыханьні – і ад сьмеху мы валяліся пад сталом, бо «Навінкі» не шкадавалі нікога. Ні ўладу, ні апазыцыю, ні афіцыёз, ні контркультуру. Ні, у тым ліку, і нас саміх.
Як такое магло існаваць ва ўмовах раньняга лукашызму – цяпер немагчыма спасьцігнуць. Гэта быў адзін з цудаў дзевяностых гадоў – пра «Навінкі», вакол якіх гуртаваліся творчыя людзі ўсіх масьцей, варта напісаць асобную кнігу або зьняць фільм.
Але «Навінкі» ўзьніклі пазьней. А пакуль што на апошняй старонцы газэты «Как стать предателем» выйшаў неахайна вычытаны матэрыял пад назвай «Любимые панки Зенона Пазняка» – там вялося пра мяне і «Правакацыю», сьмецьцевы завод і беларускую мову («до сих пор панки старались не признаваться в любви к родной мове, по крайней мере, прилюдно»). А неўзабаве я атрымаў запрашэньне выступіць са сваім гуртом на першым фэстывалі «Раздавім фашысцкую гадзіну». «Правакацыя» пачала рыхтавацца да свайго дэбюту.
Раздавім фашысцкую гадзіну
У прызначаны дзень па абедзе мы прыехалі на Кірава, 16, у Цэнтар моладзевай творчасьці – менавіта там беларускія панкі з самых розных гарадоў і мястэчак зьбіраліся душыць ненавісную пачвару. Паўсюль чуліся грубыя жарты, піліся «гарачыцельныя напіткі» і вісеў дым «Беламору». Гэта была наша стыхія – мы ўселіся на калёнкі, адкаркавалі партвэйн і пачалі знаёміцца з народам.
Пасьля доўгіх спрэчак склад у нас сабраўся незвычайны: я – вакал, тэксты, скокі, Лаўрэнцій – гітара, Лёха Чыканас – бас, а Макс нечакана сеў за барабаны. Усе, апрача мяне, выконвалі зусім нязвыклыя для сябе функцыі – і, магчыма, таму ў нас зноў здарыўся поўны правал. Фактычна, усе проста паўтаралі адзін і той самы прымітыўны матыў, цягам некалькіх бясконцых хвілінаў, а я на гэтым фоне выкрыкваў добра зарыфмаваны тэкст пра трох п’яных сучак: Веру, Надзю і Любу.
Падчас рэпэтыцыяў, якіх адбылося ўсяго дзьве, наша кампазыцыя падавалася ўсім неверагодна крутой – але ў вялікай залі з сапраўднай апаратурай, побач з спрактыкаванымі музыкамі, гучалі мы вельмі ўбога. З нас проста пасьмяяліся – але гэтым разам я ня стаў занурацца ў дэпрэсію, а цьвёрда вырашыў, што мы мусім навучыцца граць і больш сур’ёзна ставіцца да рэпэртуару. І ўжо тады было ясна, што трэба аддаць гітару Максу – было відавочна, што гэта пойдзе нам толькі на карысьць. Але як было патлумачыць гэта Лаўрэнцію?.. А яшчэ я зразумеў: без басіста і бубнача ў нас анічога ня выйдзе.
Да знаёмства з Вовам і Колем заставалася некалькі месяцаў.
«Я так люблю огуречный лосьон…»
У тыя часы мы пачалі хадзіць на «сэйшны», як мы іх называлі – то бок рок-канцэрты, і я нарэшце пачуў жыўцом тых, кім так цікавіўся, калі вучыўся ў школе.
У Менск прыехала легенда савецкага панку – Сьвін са сваімі «Автоматическими удовлетворителями», і мы прабіліся на іх выступ. Памятаю, як п’яны ў дупель Сьвін забываў тэкст і хітра мармытаў у мікрафон:
«Вы не думайте, что слова забыты, они специально выброшены…»
Ён мне падабаўся – хоць я разумеў, што ўсё гэта занадта нізкі ўзровень у параўнаньні з маімі заходнімі кумірамі. У «АУ» была песьня «Огуречный лосьон»:
«Я так люблю огуречный лосьон,
Приятный на вкус огуречный лосьон,
Как я люблю огуречный лосьон,
Напиток богов - огуречный лосьон!»
Я пазайздросьціў і напісаў свой адказ, адказ пачатку дзевяностых на савецкія васьмідзясятыя:
«Паляпшае апэтыт
Зранку нам тэхнічны сьпірт…»
Панкам песьня спадабалася. А яшчэ больш яна спадабалася ў інтэрнаце БДПУ, дзе зрабілася сапраўдным гітом.
Мы хадзілі на расейскія «Наив» і, здаецца, «Пурген», на Грабеншчыкова, «Алісу» і ўсё такое іншае – але мяне больш цікавіла беларуская альтэрнатыўная музыка, усе тыя забытыя «Мама дала банку» і «Распилил и выбросил». І, вядома ж, я стараўся не прапускаць канцэрты «Мроі», якая неўзабаве ператварылася ў НРМ, а яшчэ «Уліса» і «Новага неба»: з аднаго боку, гэта было нешта ўжо цалкам мэйнстрымавае, гучала на тэлебачаньні, зьбірала поўную «казу» (КЗ «Мінск»), але з другога, яны мяне хвалявалі, мяне цягнула да стылёвага беларускага року, і так працягвалася да канца дзевяностых.
Пераўтварэньне «Мроі» ў гранжавую НРМ я горача вітаў: першыя альбомы новага Лявонавага праекту мне падабаюцца і дагэтуль.
Мае сябры мяне не разумелі – а я падбіраў на гітары ўсе тыя песьні на тэксты Вольскага, Глобуса, Аксёнцава і пачуваўся шчасьлівым. Напэўна, прычына ў тым, што маё атачэньне рабілася ўсё больш цынічным і грубым – а мне не хапала рамантыкі, добрых вершаў, стылю... Панкам я быў толькі звонку. Але гэтая гульня мяне захапляла. Захаплялі эпатаж і чорны гумар, захапляла захапленьне іншых, захапляла злаваць сьвет.
Аднойчы ў тыя часы дзяўчаты запрасілі нас з Лаўрэнціем у Опэру – купілі на ўсіх білеты, раскошна апрануліся, узялі з нас слова добра паводзіцца. Мы такога вытрываць не маглі – і выправіліся слухаць зь імі арыі ў поўным баявым прыкідзе: рвань ды твань, мы напіліся ў буфэце і непрыстойна жартавалі, нам падавалася, што мы выглядаем так эфэктна! А цяпер я думаю, якім быў тады прыдуркам – бо люблю добрую опэру, люблю, добра апрануўшыся, ісьці побач са сваёй прыгожай жонкаю па засыпанай лісьцем вуліцы на плошчу Парыскай Камуны, люблю падымацца па тэатральных сходах, люблю адкрывацца насустрач вялікай музыцы, якая забірае мяне ўсяго, да рэшты.
Старасьць? Нічога падобнага. Проста я навучыўся адчуваць мастацтва. Але для гэтага трэба было пражыць дзевяностыя менавіта так – выпрабоўваючы кожны нэрв, свой і чужы.
«Тебе только двадцать, а ты уже неприлично стар… »
Так гучаў першы радок адной з Максавых песьняў, адной з маіх улюбёных – Макс, вядома ж, таксама заснаваў свой праект, а назва ў праекта была такая:
«Начало конца».
Я граў у Макса на бас-гітары – той самай чырвонай, старой, у стылі 1960-х, якую мы купілі адразу пасьля школы. Мне падабаліся яе тоўстыя струны, падабалася, што можна адысьці ў цень, і пакуль сам Макс займаўся на пярэднім пляне сваім «шаманствам» у духу Морысана і выціскаў з гітары ўсё што ўмеў і ня ўмеў, я мэлянхалічна граў свае няхітрыя партыі і думаў пра тое, што, можа, гары ён гарам, мой уласны праект, буду вось так езьдзіць на рэпэтыцыі ў вольны час, паігрываць на басе, а жыцьцё прысьвячу літаратуры. Бо я ўсё часьцей лавіў сябе на думцы, што літаратура цікавіць мяне значна мацней за музыку. Але ні Макс, ні «правакатары» мяне не зразумелі б. І можа, нават палічылі б здраднікам.
Песьні Макс пісаў па-расейску, мы выступалі ў БДУ, у тым ліку на нашумелым фэстывалі «Рок супраць СНІД», у розных клюбах, езьдзілі ў Магілёў, дзе выступілі даволі пасьпяхова – а я адзначыў, што там, здаецца, па-беларуску не сьпявае наогул ніхто. Хоць і ў Менску тых часоў прадстаўнікі музычнай альтэрнатывы беларускую мову не любілі. Гэта ўжо ў 2000-х я са зьдзіўленьнем адкрыю для сябе, што колішнія рокеры-беларусафобы дзевяностых раптам засьпявалі па-беларуску і як адзін зрабіліся патрыётамі – сьмешнымі, як і ўсе нэафіты. Дый ня толькі рокеры…
Максава «НК» праіснавала, на жаль, нядоўга – «Правакацыя» аказалася больш жывучай.
Прыцяг расповяду пра беларускі рок-н-рол 1990-х – ужо хутка!
Чытайце папярэднія часткі кнігі Альгерда Бахарэвіча «Мае дзевяностыя»:
Разьдзел другі. Школа. Частка 2
Разьдзел трэці. Мова: гісторыя хваробы
Разьдзел трэці. Мова: гісторыя хваробы. Частка 2
Комментировать